Aksakal, Amerikalı romancı Thomas Wolfe’un eserini dilimize kazandırdı
Karadeniz Ereğli’de başarılı gazetecilik yıllarının ardından emekli olduktan sonra çeviri çalışmalarına ağırlık veren Gazeteci, Çevirmen Hüseyin Aksakal, 20. yüzyıl Amerikan edebiyatının en önemli romancılarından biri olan Thomas Wolfe’un “Eve Bak, Melek” (Look Homeward, Angel) adlı eserini dilimize kazandırdı.
20 Nisan 2025 16:15
Karadeniz Ereğli’de uzun yıllar sürdürdüğü gazetecilik kariyerinin yanı sıra edebiyat çevirileri de yapan Gazeteci, Çevirmen Hüseyin Aksakal, 11. kitap çevirisini gerçekleştirdi. Aksakal’ın yeni çevirisi, Amerikalı romancı Thomas Wolfe’un 20. yüzyılın en önemli romanlarından kabul edilen “Eve Bak, Melek” (Look Homeward, Angel) adlı eseri oldu. 20 Mart’ta İthaki Yayınları’ndan çıkan roman konusunda EreğliBülteni muhabirinin sorularını yanıtlayan Aksakal, son çevirisinin tohumlarının, Thomas Wolfe ile iki özel karşılaşmasında atıldığını söyledi. Aksakal, ilki bir Ray Bradbury öyküsünde, ikincisi ise bir bilimkurgu filminde gerçekleşen bu karşılaşmaları şöyle anlattı: “Thomas Wolfe çevirim Eve Bak Melek’in İthaki Yayınevi tarafından 20 Mart’ta basılacağı ve ön sipariş sürecinin başladığı duyurulduğunda, başarılı bir seferden evine dönen bir askerin hissettiği gönül ferahlığı yanında, bu çalışma hakkında bir yerlerde bir şey sorulursa -ki bunu umduğumu mu, korktuğumu mu hala tam bilemiyorum- Türkiye’de edebiyata yakın ilgi duyan sınırlı bir kesim dışında pek tanınmayan bu yazarın ismini, Ray Bradbury’in 1992 yılında yayımlanan öykü seçkisi “Papa ve Papağan”dan bahsetmeden gerçekten tüm süreci anlatmanın mümkün olmadığının kesin farkındalığını da taşıyordum. Bu aynı zamanda Wolfe ismini ilk duyuşum olmuştu. Bradbury’in adı geçen derlemesinde Forever and Earth (Sonsuzcasına ve Dünya diye çevrilmişti) öyküsünde, yazarlık hevesinde olan baş karakter Henry William Fielding, 2257 yılında yıldızlararası bir yolculuğu en iyi anlatacak yazar arayışı içinde, 1938 yılında Baltimore’da bir hastanede ölüm döşeğinde olan Thomas Wolfe’ta karar kılar. Bradbury, öyküsünde Wolfe’un uzay yolculuğunu tasvir ettiği sözcükleri lirik bir taşkınlık, öfkeli bir duyarlılık, inanılmaz bir belagatle aktarmaktaydı. Sonraki -yaklaşık- çeyrek asırlık süre boyunca, birçok kez bu yazarın Türkçeye çevrilmiş kitaplarını aramakla geçirmeme yol açan bu satırların yarattığı etki oldu. You Can’t Go Home Again, 1958 yılında çevrilmişti ama piyasada bu baskıyı bulmanın imkânı yoktu. İnsan aklını ve gözünü bir hedefe odakladığında inatçı bir algı seçiciliğini yol arkadaşı bellemeye başlıyor. 2002 yapımı, Peter Wells tarafından yönetilen bilimkurgu filmi “Zaman Makinesi”ni izlerken, binlerce yıllık bir gelecekte, gelişmiş bir kütüphanede fihrist görevini yerine getiren üç boyutlu hologramın, son olarak tavsiye ettiği romanın Thomas Wolfe’un “Look Homeward Angel” kitabı olduğunu söylediği gerçekten bu konuya takıntılı hale gelmemiş biri tarafından ihtimal fark edilmezdi.”
Daha önce de, dilimize yalnızca birkaç kitabı çevrilmiş bulunan Amerikalı yazar Robert Ervin Howard’ın on kitabını Türkçeye kazandıran Hüseyin Aksakal, Howard külliyatı üzerindeki çalışmaları sürerken, o dönemde Türkçeye çevrilmiş hiçbir eseri bulunmayan Thomas Wolfe’un da hep zihninin bir köşesinde olduğunu dile getirdi: “Sonra yaklaşık 2010 civarında sebebini tam kestiremediğim bir şekilde, ilk acemi çeviri çabalarına giriştim. Daha önce bir internet sitesi için yazdığım makalede niye Robert Ervin Howard çevirmeye başladığımı anlatmıştım. Burada o tarih itibarıyla Howard eserlerinin de Türkçede bir iki örnek dışında henüz çevrilmemiş olduğunu belirtmekle yetinelim. Esas itibarıyla bunları okuma hevesiyle başladığım çeviri çalışmalarında Gece Kitaplığı’ndan sekiz, Ülgen Yayınları’ndan iki olmak üzere toplam 10 Howard derlemesini Türkçeye çevirdim. Howard’ın birkaç kitabı da halen yayımlanmayı bekliyor. Bu seri üzerinde çalışırken, Wolfe’un Türkçede çevrilmiş tek satırı yoktu. Look Homeward Angel, Of Time And River ve You Can’t Go Home’u e-kitap olarak bulmayı başardım. İlginç bir tesadüf eseri, 2016 yılında Wolfe’un editörü Maxwell Perkins ile ilişkilerini anlatan “Genius” vizyona girdi ama bunun farkına vardığım ve izlediğim 2018 yılında artık vaziyetten vazife çıkarmış, işe koyulmuştum. Kısa bir tarama sonucunda, en rahat çalışabileceğim kitabın You Can’t Go Home olduğunu fark ettim. Ayrıca bu kitabın girişindeki pasajdan da (Bu pasajın bu kitabın öncülü olan The Web and The Rock’tan alındığını sonradan öğrendim) çok etkilendim.
Wolfe çevirisi bu metinle başladı. Ancak çetin bir işti ve Howard çevirilerinin yayımı araya girince bazıları aylar süren aralar boyunca metne geri dönemedim. Neticede bu kitabın çevirisi yaklaşık iki yıl gibi nispeten uzun bir süreye yayıldı. Bu arada çevirisini yaptığım kitabın öncülü olan The Web and The Rock’u arıyordum. Çünkü bu iki kitabın birini çevirip öbürünü çevirmemek ciddi bir sıkıntı olacaktı. Bu kitabın çeviri için temel oluşturacak bir versiyonunu bulabilmek 2020 yılında tıbbi sorunlar yüzünden ortaya çıkan geniş bir zamana denk geldi. Bu çeviri yaklaşık bir yıl kadar sürdü, bu arada aslında Wolfe’un ilk iki kitabının da bu ikisi ile aynı baş karakteri anlatmıyor olmasına rağmen, çevirdiğim ikisine sıkı bir şekilde birbirine bağlı olduğunu fark ettim. Haliyle üçüncü kitap olarak Look Homeward Angel’i programa aldım. Kitap bir sunuş, sonra Genius filminde Editör Maxwell Perkins’i de sarsan o şiirsel ifadelerle başlıyor.”
William Faulkner ve F. Scott Fitzgerald gibi çağdaşlarıyla birlikte Amerikan romanına yeni bir soluk getiren Thomas Wolfe’un romanının çevirisinin bir yıl kadar sürdüğünü anlatan Aksakal, yayınevinin Wolfe’un diğer eserlerini de yayımlama niyetlerini öğrendiğinde, tıpkı daha önce Howard’da olduğu gibi bu kez de Wolfe’un toplu eserlerini bütünlüklü bir biçimde okura ulaştırabilecek olmanın mutluluğunu yaşadığını belirtti. Aksakal, şunları kaydetti: “Look Homeward Angel çevirisi bir yıl sürdü. Gerekli düzeltmeleri yaptıktan sonra İthaki Yayınevine teklif ettim. Sadece olumlu yanıt almakla kalmadım, tüm Wolfe çevirilerimi yayımlamak istedikleri cevabını aldım. Bu arada bu kitabın devamı olan Of Time and River çevirisine başlamıştım. Son olarak bu dört romanın parçası olmasına rağmen editörlerin çıkardığı çok çarpıcı bölümler içeren öykü derlemesi Hills Beyond’u çevirdim. Bu beş kitabın tamamı yayımlandığında Türkçede daha önce sadece birkaç hikayesi yayımlanmış bir yazarın neredeyse tüm toplu eserlerini (Howard’da da aynını yapmıştım) dilimize kazandırmış olacağım. Bu başlı başına bir kıvanç kaynağı… Şimdi yine Türkçede sınırlı çevirisi bulunan bir yazarla ilgili olarak çalışmalarımı sürdürüyorum. Bu kıvancı üçüncü bir kez yaşayabileceğime inanmak istiyorum.
Çeviri ile ilgili bu aşamalar elbette bazıları tarafından hafife alınacak, bazılarına gereksiz insanların boş uğraşı gibi görünecek veya ancak obsesif kompulsif bir karakterin bu kadar çileli bir işi üstlenebileceği düşünülecektir ki bu belki de bazı bakımlardan doğrudur. Geri dönüp bakınca, en baştan bu kadar vakit ve emek harcayacağım aklıma gelseydi, muhtemelen hiç işe girişemeyeceğimi düşünmeden edemiyorum. Yazının başında Wolfe ismini ilk duyduğum anda “biri çevirse de okusam” hissi yaşadığımı yeniden hatırlatayım. Bu “birinin” kendim olacağı aklıma gelmezdi ama en baştaki isteğimin karşılıksız kalmamasından ötürü gayet mutlu olduğum da doğrudur. Bu mutluluğu ise ikinci bir kez tekrar yaşayabileceğim fikrinde değilim.”
İlginç bir tesadüf eseri, 2016 yılında Wolfe’un editörü Maxwell Perkins ile ilişkilerini anlatan “Genius” vizyona girdi ama bunun farkına vardığım ve izlediğim 2018 yılında artık vaziyetten vazife çıkarmış, işe koyulmuştum. Kısa bir tarama sonucunda, en rahat çalışabileceğim kitabın You Can’t Go Home olduğunu fark ettim. Ayrıca bu kitabın girişindeki pasajdan da (Bu pasajın bu kitabın öncülü olan The Web and The Rock’tan alındığını sonradan öğrendim) çok etkilendim.
Haliyle üçüncü kitap olarak Look Homeward Angel’i programa aldım. Kitap bir sunuş, sonra Genius filminde Editör Maxwell Perkins’i de sarsan o şiirsel ifadelerle başlıyor.”
