Harriet Tubman, köleliğin kaldırılmasına yaşamını adadı, amansız bir eşitlik ve hak mücadelesi verdi. Ona “General Tubman” da dediler, “kondüktör” de, “Harriet Teyze” de… Ve “halkının Musa’sı” olarak da adlandırıldı. Ölmeden önce geniş kitleler tarafından tanınıp saygı görse de, tarihte ilham verici bir kahraman olarak değerlendirilmesi, ölümünden yıllar sonra oldu.
Amerika’nın tarım ve sanayisinin fiziksel olarak tam anlamıyla ikiye bölündüğü 1800’lü yılların ikinci yarısında, Güney eyaletlerindeki büyük çiftliklerde yürütülen tarımsal üretimin yükü, bütünüyle Afro-Amerikan kölelerin üzerindeydi.[1] Zorbaca yöntemlerle Afrika kıtasından kaçırılan köleler, insanlık dışı koşullar altında yaşıyorlardı.
O kölelerden biri olan Araminta Harriet Ross da, annesi-babası ve sekiz kardeşiyle birlikte Brodess Ailesi’nin esareti altındaydı. Henüz çok küçük yaşlardayken, üç kız kardeşinin uzak bir çiftliğe satılmasının acısını yaşadı. Ardından da Araminta Harriet Ross’un bir erkek kardeşini satmak istediklerinde, anne Harriet “Rit” Green, ailesinin daha fazla parçalanmasına katlanamadı ve karşı koydu. Araminta Harriet Ross, direnişi ilk annesinden öğrendi bu karşı koymayla… Daha kendisi bir çocuk olmasına karşın, çoğunlukla çiftlik sahiplerinin çocuklarına bakıyor ancak verilen işlerle ilgili en ufak bir hoşnutsuzluk durumunda, kırbacın yakıcı acısını sırtında hissediyordu. Fiziksel şiddet, günlük yaşamının bir parçası durumundaydı. İzlerini, yaşamı boyunca taşıyacağı ağır bir şiddet…
1844’te özgür bir Afro-Amerikalı olan John Tubman’la evlenen Araminta Harriet Ross (Tubman), yıllarca maruz kaldığı darbelerden dolayı dayanılmaz başağrıları ve uyku sorunları yaşıyordu. Tüm bunlar bile onu, rüyalarını süsleyen özgürlük duygusundan alıkoyamıyordu. Annesinden aldığı direnme tohumu içinde gün be gün büyüyen Harriet Tubman 1849’da, adına Yeraltı Demiryolu (Underground Railroad) denilen bir güzergahı kullanarak, Amerika’nın Güney eyaletleri topraklarının sınırlarından çıkmayı, kölelikten kurtulmayı başardı: “Sınırı geçince ellerime baktım. Evet, bu bendim! Ağaçlara, tarlalara vuran güneşin pırıltılarında zafer vardı. Cennette gibiydim!”[2]
Yeraltı Demiryolu (Underground Railroad), ne yeraltındaydı, ne de bir demiryolu idi. “Yeraltı” mecazi tanımı, gözden uzak bir direnişi temsil ediyor; buluşma noktaları, gizli güzergahlar ve güvenlikli evlerin yer aldığı bir kaçış rotasını oluşturuyordu. Bu “Yeraltı Demiryolu” (Underground Railroad) kaçış ağında, güvenlikli evlere “durak”, özgürlüğüne kavuşmak üzere Kuzey topraklarına doğru yola çıkan kaçak kölelere “yük”, onlara rehberlik edenlere ise “kondüktör” deniliyordu.
Bir köle olarak dünyaya gelen Harriet, Afro-Amerikalıların köle olarak görülmedikleri Kuzey Amerika topraklarına ulaşmıştı ama… Ailesi, sevdikleri ve kendisiyle aynı kaderi paylaşan milyonlarcası geride kalmıştı. Özgürdü ama tek başınaydı. Kaçtığı topraklara dönüp, diğer kölelere yardım etmeye karar verdi ve önce iki kardeşini, Ben ve Henry’i kurtardı. Eğer yakalanırsa, yeniden köle olarak satılması, hatta idam edilmesi bile mümkündü. Ancak Harriet vazgeçmedi ve ailesiyle bazı akrabalarını da kölelikten kurtardı. Harriet, kölelik eziyeti altındaki Afro-Amerikalıların kurtuluşu için çaba gösterirken, kocası John Tubman ise yeni bir evlilik yaparak Maryland’de yaşamayı sürdürdü.
Kondüktörlerin sayıları oldukça az olmasına rağmen, gösterdikleri çabalar sayesinde on binlerce köle özgürlüklerine kavuştu. Kendisi de kaçak bir köle olan ve en tanınmış kondüktör haline gelen Harriet Tubman, kılık değiştirmekte ustaydı. Bazen zararsız bir nine, bazen de ihtiyar adam kılığına bürünürdü. Tubman’ın koruyup kolladığı kölelerden hiçbiri yakalanmadı. Özverili cesareti, Kuzey eyaletlerinde kölelik karşıtı duyguların artması için bir kıvılcım oluşturmaya yardımcı oldu.[3]
1851’de “Kaçak Köle Yasası” adıyla çıkarılan federal bir yasa, işleri daha da tehlikeli hale getirdi. Kuzey topraklarında yakalanan kaçak kölelerin, “ait oldukları” Güney eyaletlerine iade edilmesini öngören yasa, “köle avcılığı”nın da yolunu açtı. Güney eyaletlerindeki çiftlik sahipleri kaçan kölelerinin yakalanarak kendilerine iade edilmesi için para ödülü bile koydular. Ancak bu da Harriet’ı durdurmadı. Güneyli köle sahibi varlıklılar, yaşadıkları topraklardan kölelerinin kaçmasına rehberlik eden Harriet’e öfkeliydiler ve onun yakalanarak Güney’e geri getirilmesi karşılığında 40 bin dolar ödül vaat ediyorlardı.[4]
Fakat Harriet, takip eden yaklaşık 10 yıl boyunca da “Yeraltı Demiryolu”nu kullanarak yüzlerce köleye “kondüktörlük” yaptı ve onların Kuzey topraklarına ulaşmasını sağladı.[5] 1961’de patlak veren ve dört yıl boyunca süren Amerikan İç Savaşı sırasında da Harriet Tubman, Kuzey Amerika (Birlik Ordusu) lehine ajanlık yaptı, bir asker olarak görev aldı. Hemşirelik de yapan Harriet, savaş sırasında silahlı bir seferi yöneten ilk kadın oldu.[6]
Sonraki yıllarda Harriet Tubman, kadınların oy verme hakkı için de mücadele etti. Afro-Amerikan Ulusal Kadın Federasyonu 1896 yılında kurulduğunda, Tubman ilk toplantısında konuşmacı oldu. Harriet’in küçücük bir çocukkenden itibaren bedenine inen kırbaçlar ve başına inen darbeler, ne yazık ki onu acıya dayanıklı kılmıştı. Öyle ki, 1890’ların sonuna doğru Massachusetts General Hospital’da geçirdiği beyin ameliyatı sırasında anestezi almayı reddetti. Bunun yerine ameliyat sırasında, dişlerinin arasına yerleştirdiği bir kurşunu ısırdı. Bunu, İç Savaş sırasında uzuvları kesilen askerlerden öğrenmişti.
Doğduğu topraklarda, yakalanması için 40 bin dolar ödül konulan Tubman’ın fotoğrafının, (ABD’de kadınlara seçme hakkının verilmesinin 100. yılı olan) 2020’de piyasaya sürülmek üzere tasarlanan yeni dolar banknotların üzerine konulması düşünülüyor. [7]
*Bütün Dünya dergisinin Nisan 2016 sayısında yayımlanmıştır.
Kaynaklar
[1] Bütün Dünya Nisan 2015, Sabriye Aşır (Bahçesinde Başlayan Amerikan İç Savaşı Salonunda Bitti, syf 91-96)
[2] blackhistorystudies.com
[3] Nihayet Özgürüz-ABD’de Sivil Haklar Hareketi, ABD Dışişleri Bakanlığı Uluslararası Bilgi Programları Dairesi (syf 11-12)
[4] Encyclopedia of Race, Ethnicity, and Society-Richard T. Schaefer (syf 1333)
[5] americaslibrary.gov
[6] blackhistorystudies.com/resources/resources/facts-about-harriet-tubman/
[7] America wants Harriet Tubman on $20 bill, 13 Mayıs 2015 (http://www.usatoday.com/story/news/nation-now/2015/05/12/harriet-tubman-20-dollar-bill/27173135/)
sabriyeasir@ereglibulteni.com
